Choć beton to materiał kompozytowy charakteryzujący się sporym ciężarem (1 m3 suchego betonu waży ponad dwie tony), światową popularność osiągnął z dużą lekkością. Dlaczego tak się stało? Jak kształtowała się jego kariera i czemu zawdzięcza tak duże zainteresowanie? Przyjrzyjmy się bliżej temu wyjątkowemu materiałowi. Poznajmy historię betonu oraz możliwości jego wykorzystania współcześnie.
Pierwsze betonowe ślady
Znane przysłowie mówi, że „wszystkie drogi prowadzą do Rzymu”. Gdyby je sparafrazować, można pokusić się o stwierdzenie, że w przypadku betonu do Rzymu prowadzą wszystkie… tropy. No, może nie wszystkie, ale na pewno bardzo wyraźne. Faktem jest, że pierwsze ślady wykorzystania „sztucznego kamienia” w budownictwie pochodzą sprzed blisko 9 tysięcy lat i zostały odnalezione w południowej Galilei – historycznej krainie leżącej na terenie dzisiejszego Izraela i Palestyny. Był to jednak materiał daleki od ideału i różnił się dość mocno od betonu, którym zaczęli posługiwać się starożytni Rzymianie. W jego skład wchodziło zazwyczaj spoiwo i kruszywo wapienne lub gipsowe. Korzystano z niego raczej sporadycznie i nie stanowił głównego materiału konstrukcyjnego ówczesnych budowli – służył zazwyczaj do wykonywania podłóg i łączenia elementów dachowych.
Wynalezienie i powszechne stosowanie betonu w postaci, która wpisuje się w definicję materiału używanego również współcześnie przypisuje się nie bez powodu Rzymianom. Jednak gdyby nie starożytni Grecy, którzy prawdopodobnie jako pierwsi zaczęli używać składnika wiążącego w postaci cementu wytwarzanego z zaprawy wapiennej i popiołu wulkanicznego, być może Rzymianie nie opracowaliby tak doskonałego materiału budowlanego. Niezależnie od tego, czy wątek grecki jest prawdziwy, już III w p.n.e. rzymscy budowniczy dysponowali betonem o bardzo dobrych parametrach wytrzymałościowych i wykorzystywali go do realizacji śmiałych konstrukcji architektonicznych oraz obiektów o znaczeniu strategicznym, wyznaczając tym samym nowe wzorce i standardy w budownictwie. Beton miał się dobrze aż do czasów średniowiecznych, które nie bez powodu nazywane były „wiekami ciemnymi”.
Nowe spoiwa na nowe czasy
Po okresie średniowiecznej zapaści beton zaczął wracać stopniowo do łask wraz z pojawieniem się nowych rodzajów cementu. Pod koniec XVIII najpopularniejszym spoiwem stał się cement romański zwany również cementem Parkera. Na początku XIX wieku pojawił się cement Frosta, a w roku 1820 opatentowano tzw. cement naturalny, którego wynalazcą był amerykański inżynier Canvass White. Prawdziwy przełom, który zdecydował w dużej mierze o dalszych losach betonu nastąpił jednak wraz z wynalezieniem cementu portlandzkiego – sypkiego materiału otrzymywanego ze zmielenia klinkieru cementowego z niewielką domieszką gipsu. Jego recepturę opracował i opatentował w roku 1824 angielski przedsiębiorca Joseph Aspdin. Określenie „portlandzki” zostało użyte w treści patentu i wynikało ze skojarzeń wynalazcy z kolorem wapienia wydobywanego na wyspie Portland w hrabstwie Dorset. Rok po otrzymaniu patentu Aspdin rozpoczął produkcję cementu na skalę przemysłową. Jego wynalazek, udoskonalony przez syna Williama i stosowany z nieco zmienioną recepturą do dziś sprawił, że beton zyskał nową jakość. Swoją pozycję umocnił po wynalezieniu w połowie XIX betonu zbrojonego i stał się jednym z najpopularniejszych materiałów budowlanych na świecie.
Nieograniczone możliwości betonu
Właściwości oraz cechy użytkowe i estetyczne współczesnego betonu sprawiają, że można go wykorzystać do wielu różnorodnych zastosowań. Oprócz budownictwa używany jest m.in. do produkcji elementów wystroju wnętrz i dekoracji ogrodów. Szerokie pole do popisu stwarza szczególnie zbrojony włóknem szklanym beton architektoniczny GRC. Jest dużo lżejszy, a jednocześnie wytrzymalszy od standardowego betonu, można go barwić i swobodnie kształtować, dzięki czemu możliwości jego wykorzystania są prawie nieograniczone. Płyty z betonu architektonicznego używane są powszechnie we współczesnym budownictwie zarówno na zewnątrz, jako płyty betonowe ogrodowe, jak i do aranżacji wnętrz w postaci płyt betonowych na ścianę. W nowoczesnych przestrzeniach instaluje się coraz częściej umywalki betonowe oraz parapety z betonu. To świetne, designerskie alternatywy dla ceramicznych czy też drewnianych odpowiedników. Z kolei w surowych, industrialnych lub minimalistycznych wnętrzach odnajdują się doskonale blaty betonowe, które sprawdzają się nie tylko w kuchni, ale również w salonie. Na miejskich placach i dziedzińcach oraz w przydomowych ogrodach bardzo dobrze prezentują się donice z betonu. Ich surowy charakter stanowi ciekawy kontrapunkt dla soczystej, naturalnej zieleni i kolorowych kwiatów.
Ciągłe udoskonalanie i modyfikacja właściwości betonu sprawiają, że jest materiałem uniwersalnym i niezwykle użytecznym. Bez betonu życie człowieka w wielu aspektach byłoby z pewnością… dużo cięższe.